کمال طلبی و کمال طلب بودن (به انگلیسی: Perfectionism) از جمله اصطلاحاتی هستند که این روزها به صورت گسترده در زبان فارسی به‌کار برده می‌شوند.
ما هم در متمم در درس‌های مختلف از جمله مدیریت زمان، انضباط شخصی و عزت نفس، به کمال طلبی اشاره کرده‌ایم و توضیح داده‌ایم که ریشه‌‌ی بخشی از مشکلات در مدیریت زمان و نیز کاهش عزت نفس را می‌توان در کمال طلبی جستجو کرد.
معمولاً هر واژه و اصطلاحی که به شکل گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، از معنا و مفهوم اصلی‌اش هم دورتر می‌شود و به تدریج به یک واژه‌ی چتری برای پوشش انواع مفاهیم تبدیل می‌شود.
این وضعیت برای کمال طلبی هم اتفاق افتاده است. به این معنا که بسیاری از ما کمال طلبی را برای انواع رفتارها و مشکلات خود – حتی اگر واقعاً ارتباطی با این مفهوم نداشته باشند – به‌کار می‌بریم.
به همین علت، درس حاضر از سلسله درس‌های خودشناسی را به مفهوم کمال طلبی، انواع کمال طلبی، نشانه های کمال طلبی و سایر موضوعات حاشیه‌ای مربوط به کمال طلبی اختصاص داده‌ایم.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید:
- تعریف کمال طلبی چیست؟
- کمال طلبی منفی و کمال طلبی مثبت
- چند مورد از ویژگی های افراد کمال طلب
- کمال طلبی با کمال گرایی چه تفاوتی دارد؟
- چند کتاب و مقاله درباره کمال طلبی
- درس های مرتبط با کمال طلبی در متمم
تعریف کمال طلبی چیست؟
تعریف های مختلفی از کمال طلبی ارائه شده‌اند که بین آنها اختلاف‌هایی هم وجود دارد. قبل از بحث دقیق‌تر درباره‌ی کمال طلبی و ویژگی های افراد کمال طلب اجازه بدهید چند مورد از این تعریف‌ها را با هم مرور کنیم (از تعداد زیاد تعریف‌ها و جمله‌بندی آنها نترسید. فقط یک بار مرورشان، می‌تواند کافی باشد):
تعریف کمال طلبی در دیکشنری آکسفورد
کمال طلبی یعنی اینکه فرد، استانداردی را که حتی یک پله پایین‌تر از کامل و ایده‌آل است، نمی‌پذیرد.
تعریف کمال طلبی توسط هالندر (+)
کمال طلبی یعنی اینکه از خودمان و دیگران انتظار داشته باشیم کیفیت عملکردشان، فراتر از چیزی باشد که واقعاً به اقتضای شرایط، لازم و ضروری است.
تعریف کمال طلبی دیوید برنز (+)
کمال طلبی ویژگی کسانی است که استانداردها و هدف‌هایی را انتخاب می‌کنند که قابل دستیابینیست و منطقی هم برای تعریف آن سطح بالا از استانداردها و اهداف وجود ندارد.
این نوع مجبور کردنِ خود به پیگیری اهدافِ غیرقابل دستیابی، اگر با این دیدگاه همراه شود می‌تواند مخرب و آسیب‌زننده باشد:
«ارزش من به این است که بتوانم به عملکرد و موفقیت‌هایی که برای خود تعیین کرده‌ام برسم.»
تعریف کمال طلبی توسط کارگروه شناخت‌های وسواسی اجباری (به نقل از کتاب درمان کمال گرایی با CBT)
میل به پذیرفتن این باور که برای هر مسئله‌ای یک راهکار کامل و بی‌عیب و نقص وجود دارد.
و نیز اینکه انجام بی‌عیب و خطای هر کاری، نه‌تنها ممکن است، بلکه ضروری نیز هست؛ و حتی اشتباهات بسیار کوچک، می‌توانند نتایج نامطلوب بسیار جدی داشته باشند.
تعریف DSM از کمال طلبی (با عنوان Rigid Perfectionism)
تلاش پیوسته و انعطاف‌ناپذیر برای اینکه همه چیز بدون ایراد بوده و هیچ مشکل و خطایی وجود نداشته باشد؛ و به‌کارگیری این قضاوت سخت‌گیرانه در مورد خود و دیگران.
قربانی کردن به موقع بودن به نفع کامل و بی نقص بودن.
باور به اینکه فقط یک راه درست برای انجام هر کاری وجود دارد.
سرسختی تغییر دیدگاه های خود و توجه افراطی به جزییات و نظم و ساختار.
همان‌طور که می‌بینید، تعریف های متفاوتی از کمال طلبی وجود دارد؛ اما ویژگی مشترک همه‌ی آنها، تعریف سرسختانه‌ی استانداردها و اهداف است.
کمال طلبی منفی و کمال طلبی مثبت
کمال طلبی را اغلب به دو دسته تقسیم می‌کنند:
- کمال طلبی مثبت (Adaptive/Positive/Normal Perfectionism)
- کمال طلبی منفی (Maladaptive/Disfunctional/Pathological Perfectionism)
در مورد کمال طلبی منفی، گاهی اصطلاح کمال طلبی بالینی (Clinical Perfectionism) هم به‌کار می‌رود.
مستقل از اینکه چه عنوانی را برای این دسته‌بندی دوگانه به‌کار ببریم، مهم این است که پیام اصلی آن را به خاطر داشته باشیم:
کمال طلبی اگر صرفاً به هدف‌گذاری بلندپروازانه یا استانداردهای سخت‌گیرانه محدود شود، الزاماً مخرب و منفی نیست.
چه بسا کسانی که استانداردهای بالایی برای خود در نظر می‌گیرند و از این کار برای انگیزش خود استفاده می‌کنند. اما می‌دانند که اگر به این استانداردها نرسیدند، قرار نیست تمام شخصیت و زندگی آنها ویران شود و برای تعدیل احتمالی استانداردها و اهداف‌شان آمادگی دارند.
کمال طلبی منفی زمانی معنا پیدا می‌کند که فرد، در هدف‌گذاری و تعریف استانداردها، بسیار صلب عمل می‌کند؛ با این کار جنبه‌های دیگر زندگی خود را تحت تأثیر قرار داده و تخریب می‌کند؛ و حتی ارزش خود را به نتیجه‌ی تلاش‌هایش گره می‌زند و در صورت شکست خوردن، آسیب‌های جدی می‌بیند.
اما این نکته را هم در نظر داشته باشید که همه‌ی محققان و صاحب‌نظران، تقسیم بندی کمال طلبی به دو دسته‌ی مثبت و منفی را قبول ندارند؛ یا اینکه استفاده از آن را چندان مفید نمی‌دانند.
مثلاً پاول هویت (Paul Hewitt) که از افراد صاحب‌نام در مطالعات مربوط به کمال طلبی است به این نکته اشاره می‌کند که: «با تعریفی که من از کمال طلبی می‌شناسم، کمال طلبی مثبت و منفی نداریم. تلاش برای رشد و پیشرفت، بحثی جدا از کمال طلبی است. کمال طلبی یک بیماری مشخص با عوارض منفی است که از داشتن استانداردهای بالا حاصل می‌شود.»
همچنین نویسندگان کتاب درمان شناختی رفتاری کمال گرایی تأکید می‌کنند که حتی به فرض تقسیم کردن کمال طلبی به دو دسته‌ی مثبت و منفی (یا سازنده و مخرب)، در کتاب‌شان اصطلاح کمال طلبی را مترادف با کمال طلبی منفی به‌کار می‌برند.
چون اگر کسی از مشکل کمال طلبی حرف می‌زند یا به خاطر موضوع کمال طلبی، به سراغ مشاور و روانشناس می‌رود، قاعدتاً گرفتار کمال طلبی منفی است و اثرات نامطلوب آن را در زندگی‌اش تجربه کرده است. می‌توان حدس زد که کسی به خاطر کمال طلبی مثبت، نزد روانشناس و روانپزشک نمی‌رود.
چند مورد از ویژگی های افراد کمال طلب
ما در آینده، با جزئیات بیشتر درباره‌ی کمال طلبی و ویژگی‌های افراد کمال طلب صحبت خواهیم کرد.
با این حال، فعلاً مطالعه‌ی چند مورد زیر می‌تواند شما را تا حدی با فضای کمال طلبی آشنا کند. همچنین احتمالاً خواهید توانست تا حدی برآورد کنید که کمال طلبی (به عنوان یک مشکل) در شما تا چه حد جدی است.
کمال طلبی با کمال گرایی چه تفاوتی دارد؟
Perfectionism در زبان انگلیسی به دو معنا به‌کار می‌رود.
معنای نخست که مربوط به روانشناسی و علوم رفتاری است، همان چیزی است که در این درس به آن اشاره شده است. اما معنای دومی هم برای Perfectionism وجود دارد که به حوزه‌ی فلسفه، اخلاق و سیاست مربوط می‌شود.
کتابها و مقاله‌های فراوانی هم با عنوان Perfectionism وجود دارند که به این معنای اخیر (و نه معنای روانشناسی آن) پرداخته‌اند (+/+).
وقتی از Perfectionism در فلسفه صحبت می‌شود، منظور دیدگاه کسانی است که معتقدند می‌توان مفهوم خوب و خیر را به شکلی عینی تعریف کرد (در مقابل کسانی که معتقدند هرگز نمی‌توان دقیقاً مشخص کرد که وضعیت مطلوب، خوب و خیر چه برای انسان، چه جامعه و چه کل عالم هستی چیست).
طبیعتاً این دسته از افراد، بر اساس تعریفی که برای خوب بودن و خوبی و وضعیت مطلوب در نظر می‌گیرند، مصداق‌های مربوط به اخلاق و سیاست و الگوهای اداره‌ی جامعه را نیز استخراج و تجویز می‌کنند.
همان‌گونه که گفته شد، در زبان انگلیسی برای هر دو مفهوم از یک اصطلاح (perfectionism) استفاده می‌شود.
در زبان فارسی، دو نگرش مختلف وجود دارد:
عده‌ای ترجیح می‌دهند برای Perfectionism در حوزه‌ی روانشناسی از اصطلاح کمال طلبی و برای Perfectionism در اخلاق و سیاست و فلسفه، از واژه‌ی کمال گرایی استفاده کنند. با این فرض، وقتی از انسان کمال گرا یا انسان کامل صحبت می‌کنند، به مفاهیم فلسفی، دینی و اخلاقی اشاره دارند و وقتی از انسان کمال طلب حرف می‌زنند، منظورشان مفهومِ روانشناختی Perfectionism است.
عده‌ی دیگری معتقدند که دو بحث فلسفه و روانشناسی از یکدیگر کاملاً جدا هستند و طبیعی است وقتی کسی یک کتاب روانشناسی می‌خواند، Perfectionism را به معنایی متفاوت از خواننده‌ی یک کتاب فلسفه یا اخلاق درک می‌کند.
بنابراین چنین وسواسی لازم نیست و هیچ‌کس معنی کمال گرا را در یک متن روانشناسی، اشتباه متوجه نخواهد شد؛ چنان‌که در انگلیسی هم یک واژه در هر دو حوزه به کار می‌رود.
این دسته از افراد، دو اصطلاح کمال گرایی و کمال طلبی را کاملاً مترادف در نظر می‌گیرند و معتقدند که در کتابها و مقاله های روانشناسی، حساسیت بر این تفکیک لازم نیست و هر دو اصطلاح را می‌توان به عنوان معادل فارسی Perfectionism به‌کار برد.
ما در متمم اغلب از اصطلاح کمال طلبی استفاده می‌کنیم. اما در مواردی که برخی از مترجمان کتابهای روانشناسی، عنوان کمال گرایی را به کار برده‌اند، ما هم وسواس به خرج نمی‌دهیم و سبک آنها را – هنگام نقل مطالب‌شان – حفظ می‌کنیم.
چند کتاب و مقاله درباره کمال طلبی
در زمینه‌ی کمال طلبی، کتابها و مقالات فراوانی وجود دارند و تعدادی از آنها به فارسی هم ترجمه شده‌اند. از جمله‌ی این منابع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مقاله کمال طلبی دیوید برنز
دیوید برنز (Burns) که ما او را در ایران بیشتر با کتاب از حال بد به حال خوب می‌شناسیم، در سال ۱۹۸۰ در نشریه‌ی Psychology Today مقاله‌ای درباره‌ی کمال مطلبی منتشر کرد و در آن به شرح این ماجرا پرداخت که انسان های کمال طلب چگونه خود و زندگی شان را به شکست می‌کشند.
این مقاله از جمله منابعی است که هنوز هم در کتابها و مقالات علمی، مورد اشاره و استناد قرار می‌گیرد و مطالعه‌ی آن می‌تواند نقطه‌ی شروع مناسبی برای آشنایی با بیماری کمال طلبی باشد. البته بعد از برنز، محققان بسیاری درباره‌ی کمال طلبی مطالعه کردند و نشان دادند که کمال طلبی را می‌توان به شکل‌های دقیق‌تری نیز دسته‌بندی بررسی کرد (برنز برای همه‌ی انواع کمال طلبی فقط از یک اصطلاح Perfectionism استفاده می‌کند).
کتاب درمان شناختی – رفتاری برای کمال گرایی
کتاب Cognitive-Behavioral Treatment of Perfectionism یک منبع معتبر علمی برای آشنایی بیشتر با کمال طلبی است و نویسندگان آن، با دقت و وسواس علمی فراوان، کوشیده‌اند مطالعات و تحقیقات مختلف در زمینه‌ی کمال طلبی را گردآوری کرده و بررسی کنند.
این کتاب به‌طور خاص برای دانشجویان روانشناسی و مشاوران روان درمانگر نوشته شده است؛ اما به علت جدول‌ها و خلاصه‌ها و جمع‌بندی‌های فراوان، برای افراد دیگری هم که حوصله‌ی خواندن یک متن جدی علمی را داشته باشند، قابل استفاده است.
این کتاب با عنوان درمان شناختی – رفتاری برای کمال گرایی به فارسی ترجمه شده و به بازار عرضه شده است (آدینه بوک / مهربان)
لازم به تأکید است که متمم نسخه‌ی فارسی کتاب و کیفیت ترجمه‌ی آن را بررسی نکرده است و زحمت این کار، هنگام خرید بر عهده‌ی خود شما خواهد بود.
کتاب دردسرهای کمال طلبی
کتاب When Perfect Isn’t Good Enough نوشته‌ی مارتین آنتونی و ریچارد سویینسون، یک اثر روان آموزشی درباره‌ی کمال طلبی و مواجهه با آن است که نویسندگان در آن کوشیده‌اند، به بهانه‌ی سادگی، از دقت و کیفیت علمی کتاب، کاسته نشود.
این کتاب که در فارسی با عنوان دردسرهای کمال طلبی (شهر کتاب / آدینه بوک) به بازار عرضه شده است، از این جهت ارزشمند است که در آن، تمرین‌های متعددی برای رهایی از کمال طلبی منفیارائه شده است و خواننده می‌تواند از آن به عنوان یک نقشه راه برای غلبه بر کمال طلبی استفاده کند.
مارتین آنتونی نویسنده‌ی اول کتاب، فردی شناخته‌شده و معتبر در زمینه‌ی Perfectionism است. ضمناً او یکی از چهار نویسنده‌ی کتاب درمان شناختی – رفتاری برای کمال گرایی نیز هست.
لازم به تأکید است که متمم نسخه‌ی فارسی کتاب و کیفیت ترجمه‌ی آن را بررسی نکرده است و زحمت این کار، هنگام خرید بر عهده‌ی خود شما خواهد بود.
البته کتابها و منابع بیشتری در زمینه‌ی Perfectionism در زبان فارسی (و طبیعتاً انگلیسی) وجود دارند که از جمله‌ی آنها می‌توان به کتاب وسوسه های کمال گرایی (مهربان / فیدیبو) اشاره کرد.
اما با توجه به تأکید ما در متمم به جایگاه علمی منابع، صرفاً به معرفی چند مورد بالا اکتفا کردیم.
- ۰ ۰
- ۰ نظر
